Los séniores de la UNED-A Coruña

miércoles, 29 de abril de 2015

Pazo de Lourizán e San Benitiño de Lérez


"Hoxe, día 28 de abril, os alumnos e alumnas da UNED Sénior de Xestoso, acompañados polo noso profesor, Felipe Senén López, fixemos unha viaxe a Pontevedra, para visitar o pazo e a finca de Lourizán, e o Santuario de San Benitiño de Lérez.
Imagen: Tourgalicia
Chegando ás terras do Salnés, Felipe falounos desta rica comarca, regada polo río Umia, terra do Albariño e do tinto Espadeiro, próxima a Pontevedra. Ao fondo, o monte Lobeira, ao lado de Vilagarcía. Cerca o pazo Baión, onde as “nais coraxe” conseguiron que contratasen a rapaces afectados pola lacra da droga, para traballar nos seus viñedos.

Xa, chegando á capital, outro espazo, a Illa das esculturas; algunha de Paco Leiro. Unha braña inundada polo río Lérez, que o concello de Pontevedra dedica á arte das esculturas, cun labirinto de pedra, un bosque de árbores de pedra, bancos de pedra con poemas labrados en varios idiomas. Porto Santo, coa casa de Colón.

Foi esta da ría de Pontevedra unha zona moi rica no pasado: ameixas, berberechos, ostras, etc. Pero, nos anos sesenta, montouse aquí a celulosa. Se tan sequera se fixera o ciclo completo, coa correspondente fábrica de papel... Á dereita, o colexio de Placeres, do Sagrado Corazón. O porto de Marín. De aquí parten mercadorías para todo o mundo. Antigamente, había un tranvía desde Pontevedra a Marín, que era case como un barrio da capital
                   Imagen: Tourgalicia



Chegamos a Lourizán, pazo e finca que foi do ministro Montero Ríos. E, antes de iniciar un paseo polos xardíns e aledaños do palacio, Felipe fíxonos unha introdución xeral, tanto do antigo propietario, como de todo o relativo a este fermoso lugar. Así, explicounos que Montero Ríos nacera en Santiago, no 1.832, onde se lincenciou en dereito, e morreu en Madrid no 1.914. Foi un importantísimo xurista e político galego, partidario da separación entre Igrexa e Estado, mesmo defensor do matrimonio civil. E buscou este lugar de Lourizán para vir descansar no verán. Unha finca de cincuenta e catro hectáreas, dedicadas a xardín e arboredo, con especies exóticas, como algún cedro, álamos, secuoias, palmeiras raíñas, magnolias, camelios, fentos arbóreos, rododendros, etc. E tamén especies autóctonas, como carballos, castiñeiros, bidueiros, faias, abeleiras, laranxeiras, limoeiros, olivos, vides, etc.

Pois, nesta finca, no século XV, xa existía unha granxa. Logo, no Século XIX, foi adquirida por Eugenio Montero Ríos, cun fermoso pazo, ao estilo francés, e que a convertiu na súa residencia de verán. Unha gran mansión, con amplísimas dependencias, onde se reunía a elite da sociedade daquel tempo. Nos seus salóns, negociouse o tratado de París. É unha edificación de estilo modernista, que foi deseñada polo arquitecto Genaro de la Fuente, discípulo de Antonio Palacios. Edificio asentado nun solar ben ubicado, nunha especie de anfiteatro, que mira á ría de Pontevedra. É digna de mención a ampla escaleira de pedra, da fachada principal. Grandes ventanais. Estatuas de mármol de Carrara, que imitan ás da antigüidade clásica, mesmo a algunha de Miguel Ángel. Dentro, fermosísimos zócalos e artesonados de madeira. Nalgún tempo, pinturas de Ovidio Murguía formaron parte da súa decoración. Pérgola feita en ferro fundido, tomando modelos de París, cunha gran mesa de pedra, debaixo dos vellos magnolios. Esta é a época dos quinqués, das lampadas de cristal veneciano. Algúns dos seus mobles están no museo de Pontevedra.

Despois desta ampla introdución, iniciamos o percorrido polo xardín, e Felipe foinos explicando todo ó noso paso. Un fermosísimo invernadeiro de ferro e cristal, que a algúns de nós recordounos os de Kew Gardens, nas aforas de Londres. O hórreo, de pedra, de estilo pontevedrés, de oito estallas. A eira, a palleira, o paseo de magnolias. As cisternas, con conducións tipo túnel, para recoller a auga. Un observatorio metereolóxico. Chan moi fértil, cunha climatoloxía excelente. As diferentes fontes históricas, a da cuncha, a dos tres canos, co lavadeiro, a dos espellos, adornada con vidros de colores. Rocallas con pedra e formigón, imbricado na natureza. Isto é unha característica do Romanticismo. A porta de entrada ao xardín fundida en París. 
Imagen: Tourgalicia

Esta finca, hoxendía, pertence á Consellería de Medio Ambiente, que, xunto coa Universidade de Santiago, levan a cabo traballos de investigación sobre especies forestais e tamén se atopa aquí a escola de capataces forestais.

Un lugar paradisíaco, mirando á ría de Pontevedra, pero co puñal da Celulosa cravado na fronte. E o deterioro do seu fermoso pazo, que parece que non lle importa a ningunha das institucións que o rexentan. U-los fondos para restauralo? Non estarán enterrados na Cidade da Cultura? Se isto fose, por exemplo, Escocia, estaría ben coidado, cobrarían por visitalo e habería unha tenda á saída. Reflexionamos todos, coa axuda do noso profesor.

Finalmente, fomos rezar (algúns) a San Benitiño de Lérez, onde poidemos contemplar a imaxe auténtica a través dunha reixa. Un mosteiro edificado no ano mil setecentos. Por aquí pasaron o Padre Sarmiento e o Padre Feixó. Situado nunha zona alta, desde onde se contempla moi ben o río Lérez, a liña do ferrocarril. Ao fondo, a Illa das esculturas. A igrexa posúe un claustro do século XV. Pero, existen restos máis antigos, en pedras incrustadas na parede. Fachada simple, de finais do Barroco, que se aproxima ao Neoclásico. Detrás do monte, Campolameiro.

Como sempre, un privilexio poder viaxar e aprender con Felipe Senén."

Crónica escrita por un alumno sénior UNED A Coruña



viernes, 24 de abril de 2015

Recuerdos-Lembranzas. De Emilio Vidal González


"O meu nome é Emilio Vidal González. Un humilde agricultor nacido no concello de Aranga, concretamente nunha pequena aldea chamada O Couce, na parroquia de Cambás.

Imagen: Pixabay
Cando eu nacín, acolá polo ano 1942, non estábamos nos mellores anos do franquismo, era época de miserias que os da miña idade recordábamos aínda hoxe.


Como quen di, nacín traballando. Fun á escola aproximadamente ata os 12 anos para aprender o básico. Cando chegaba da escola comía algo e xa me poñía a traballar, iba ós toxos para estrar as cuadras dos animais, coas vacas para o monte ou collía o arado e as vacas e alá me iba arar as terras. 

Como éramos sete irmáns, todos tíñamos que colaborar e buscamos a vida para poder comer. Por iso, con dezaseis anos empecei a traballar de canteiro e aínda que non me gustaba moito, polo menos gañaba algo. Logo, con dezaoito anos, fixen o servizo militar en Ferrol, e inmediatamente ó acabar, fun deses tantos galegos emigrantes. Galegos con morriña dispostos a deixar a terra en busca dunha vida mellor. Estiven dous anos en Suiza, traballando nunha fábrica de vidro. 
Imagen:Pixabay


Á volta caseime e quedeime na casa con meus pais para traballar definitivamente na agricultura. Esperábame unha vida dura; de motio traballo e chea de disgustos; pensando que iba a ser peor, por que hoxe en día fan as máquinas todo, Cando antes éramos nos os que facíamos o traballo duro como cavar os montes e moitas outras cosas."

jueves, 23 de abril de 2015

Descubriendo a Antonio Palacios





"Hoxe, día vinte e un de abril, os alumnos e alumnas da Uned Sénior, acompañados polo noso profesor Felipe Senén López, fixemos unha viaxe á cidade de Vigo, para visitar o MARCO (Museo de Arte Contemporánea), o Teatro García Barbón, a Rúa do Príncipe, o corazón financieiro da cidade, etc. En xeral, a arquitectura deseñada por Antonio Palacios.

Como sempre, durante o recorrido, Felipe vainos comentando o que podemos observar á dereita e á esquerda, ademais dos feitos históricos relacionados con estes lugares. Así, xa na provincia de Pontevedra, á altura de Pontecesures, falounos da famosa Carolina Otero, “La Bella Otero”. Persoa que, despois de sufrir moitas dificultades na súa nenez e adolescencica, foi polo mundo, traballando de bailarina, na Arxentina, en París, na Rusia dos Zares. Finalmente, en Mónaco, chegou a ser dona do casino de Montecarlo. Luciu xoias moi valiosas, mesmo unha chamada “Bolero”, deseñada por Cartier. Pero conforme veu a riqueza, tamén se perdeu, e así, ao final dos seus días, viviu na pobreza, en Niza. A escritora Carmen Posadas escribiu unha interesante biografía sobre Carolina Otero.

Continuamos a viaxe. Á esquerda, queda Campo Lameiro e os Milagres de Amil. Máis adiante, San Benitiño de Lérez. O Padre Feixó e o Padre Sarmiento foron destas terras. Reis como Carlos IV acudían a eles para consultarlles aspectos de carácter científico, moral, etc. Na cidade de Pontevedra, a igrexa de Santa María, que lle deu nome á barca de Colón. Lourizán, coa finca e palacete de Montero Ríos. A Illa de San Simón, cun lazareto en 1.850. Logo, na Guerra Civil, como lugar de purga e fusilamento dos disidentes republicanos. Á dereita da Ponte de Rande, o vello porto do Wolfran, que se exportaba a Alemania. As bateas do mexillón. Á dereita a península do Morrazo, co monte Xaxán. O barrio de Teis. A nova estación do AVE, que une Coruña e Vigo.

Un paseo por Vigo é un recorrido pola mellor arquitectura do século XX. Casas feitas de pedra, con deseños modernos. Grandes edificios con galerías de ferro fundido en Vigo, Vilagarcía e A Coruña. Algúns de estilo historicista. O arquitecto Antonio Palacios é o autor do deseño desta zona da cidade. Palacetes feitos con cantería labrada, obra de bos mestres canteiros, con alegorías ao progreso, o tema da navegación, etc. Ventanais con vidros curvos, feitos por Unión Cristaleira. A Porta do Sol. O teatro García Barbón, construído en 1.920, como un gran teatro da ópera. Paseamos pola rúa do Príncipe. A xoiería dos irmáns Fernández. O Círculo Mercantil, etc. Na parte baixa da cidade, o paseo. Na media, o comercio e trasporte máis lento. Na alta, a zona do trasporte rápido. Como Mónaco. Edificios con peineta (algúns con finas columnas de gres), pensados para a luz eléctrica, que nace co século XX. Unha escultura dun vendedor de periódicos. 

Polo ano 1.880, constrúese a Prisión Modelo, seguindo as directrices de Dona Concepción Arenal, quen pretendía humanizar os cárceres. Nos anos setenta e oitenta, foi xulgado. A partir do dous mil, rehabilítase para instalar nela o MARCO (Museo de Arte Contemporánea). Pero, conservando a estrutura orixinal da prisión, cun corpo central para a vixilancia. A parte baixa, en forma de estrela, con espazos amplos. Luz cenital. Grandes portalóns, que permitan o paso de obras de gran tamaño. Este museo ten asociadas unha libraría e unha cociña de deseño. As obras expostas pertencen á arte de vangarda, dos novos creadores. As que observamos son de Francisco Mantecón.

Logo, o cine Fraga, fundado por Isaac Fraga, padriño de Isaac Díaz Pardo. Coa decadencia do cine, nos anos setenta, convertiron a parte baixa nunha sala de festas. 


Claudio Sanmartín na Coruña e Franqueira en Vigo, están na orixe da que máis tarde, foi Caixa Galicia. Con anterioridade á fusión das caixas, Caixa Vigo comprou o Teatro García Barbón, construído en 1.920, con deseño de Antonio Palacios, autor de grandes edificios, como o Templo Votivo de Nigrán, o Templo da Veracruz do Carballiño, o Palacio de Comunicacións de Madrid, etc., etc. Este arquitecto pretende dignificar a arte dos canteiros, da pedra labrada, a través das obras da súa creación. Quixo facer edificios emblemáticos, utilizando a pedra, o vidro, o mosaico, o formigón. Antonio Palacios equilibra a tradición e a innovación. Sempre xogando co recoveco e co círculo.

O Teatro, a principios de século, era unha actividade social moi importante. Tiña que haber un hall, onde as persoas puidesen relacionarse. O García Barbón posúe esta entrada, cunhas fermosísimas columnas megalíticas. Detrás do escenario un ventanal, que permitía ver o mar e as illas Cíes. Debaixo, o cine, cunha cúpula feita con formigón e ferro, que sustenta o gran teatro. Algo moi novedoso naqueles tempos.

No lateral do edificio, vimos unha exposición de pinturas de Dalí, algunhas relacionadas con fábulas de La Fontaine. Algúns temas son recreacións que outros traballaron anteriormente como Durero, por exemplo. Dalí provoca constantemente ao visitante. A súa obra é puro surrealismo.

Na Casa das Artes, visitamos a Fundación Laxeiro, creada para conservar, difundir e autentificar a súa obra. O astrónomo Aller Ulloa descubriu en Lalín a este rapaz da aldea, que debuxaba marabillosamente. Emigrou a Cuba e, alí, fórmase na Escola de Bellas Artes. Na Arxentina, coñeceu a Castelao e a Colmeiro. Pintaba cousas tipicamente galegas, tanto realistas como en abstracto, combinando tradición e vangarda.


Contemplamos diferentes obras, como o Trasmundo (o mundo real e o da morte), o mundo do Entroido, etc. No senado, hai grandes obras de Laxeiro. Na rúa do Príncipe, tiña un taller. En Madrid, enriba do café Gijón, outro. Era un gran creador. É o pintor contemporáneo máis cotizado de Galicia.

Saímos de Vigo contemplando a antiga oliveira, que mira ao mar. Unha escultura de Xaime Quesada. Os Redeiros da Gran Vía son de Ramón Conde. Os Cabalos, de Oliveira. Tantas cousas que ver en Vigo... Verdadeiramente é a gran cidade de Galicia. Gracias, Felipe, por todas as súas ensinanzas e as marabillosas vivencias que nos permite experimentar."
 Crónica escrita por un alumno de la UNED Sénior A Coruña

jueves, 16 de abril de 2015

Una mirada al surrealismo de Eugenio Granell





"Hoxe, día 14 de abril, os alumnos e alumnas da UNED Sénior en Xestoso, UNED A Coruña, acompañados polo noso profesor, Felipe Senén López, viaxamos a Santiago, para visitar a Fundación Eugenio Granell.

Como ten por costume, Felipe sempre nos vai introducindo no tema durante a viaxe, e explicando o que podemos observar á dereita e á esquerda do recorrido.
Entrando en Compostela falounos do Monte do Gozo, lugar de entrada dos peregrinos do Camiño Francés, con varios edificios, hoxe, completamente abandonados. O pórtico dos peregrinos. Á dereita, o Mupega (Museo Pedagóxico de Galicia). A Consellería de Sanidade. Á esquerda, diferentes edificios de servizos, a capela de San Lázaro. Barrio que debe o seu nome a un antigo lazareto.

Logo, San Caetano, coa súa igrexa. Antigamente, facíase aquí unha romaría. O edificio coas dependencias da Xunta de Galicia, antigo cuartel e instituto. O barrio de Vite, construído maiormente nos anos oitenta. O antigo Burgo das Nacións. Hoxe, residencia de estudantes e facultades da Universidade, o campus norte. O barrio de Vista Alegre. Á dereita, Montepío, edificio deseñado por Gallego Jorreto. A SGAE. E, xa no Pombal, falounos do descubrimento da tumba do Apóstolo, no ano 813. Como naceu esta cidade arredor deste feito. E como foi medrando fóra das murallas. A rúa das Hortas. Nunha das súas casas, naceu Isaac Díaz Pardo


Chegamos á Ferradura. Aquí, Felipe explicounos que no ano mil cen, Gelmírez fixo de Santiago unha gran cidade. Manda construir a igrexa de Santa Susana, traendo de Braga as reliquias da santa. Polo tanto, trátase dun templo románico, do século XII. Nos anos setenta, Quiroga Palacios devolveunas a Braga. É esta da carballeira unha zona moi interesante desde o punto de vista arqueolóxico. Ata os anos oitenta, celebrábase aquí o mercado dos xoves, e máis a gran feira de Santiago.

Estivemos observando os bancos de ferro, fundido en Sargadelos no mil oitocentos. O palco da música. No mil novecentos puxéronse as portas de pedra, de entrada á Alameda, cos leóns. Un recibe e outro despide. A estatua de Valle Inclán, sentado. Unha fonte do século XVI, etc., etc. Na Ferradura, facíanse fotos, con cámaras tipo das dos irmáns Lumière. A capeliña do Pilar. Árbores plantadas por xente importante, entre elas, Eva Perón. Un monumento sufragado polo colectivo de galegos polo mundo. O monumento a Rosalía, que mira á cidade universitaria. Este campus foi iniciado durante a república, e rematado no franquismo. Hai facultades, residencias de estudantes, etc.

E, como non, o monumento a dúas irmás que foron moi famosas nesta cidade, pola súa peculiar vestimenta e maquillaxe. O autor é César Lombera, o mesmo da escultura a Valle Inclán. As Dúas en punto, que así se lles chamaba, recibían este nome porque era esta a hora na que saían pasear diariamente. Seique procedían dunha familia republicana que foi duramente represaliada. Tamén vimos unha pía procedente dunha antiga fonte da Azabacheria. As casas arredor da Porta Faxeira, que van seguindo a liña da antiga muralla.

Na praza do Toural, o pazo de Bendaña, do arquitecto Clemente Fernández Sarela, mandado construír polos marqueses de Bendaña. A súa construción posúe as características do barroco compostelano. Destaca a estatua dun Atlas que sostén a bola do mundo, presidindo a fachada, sobre o escudo dos marqueses. Subimos por unha robusta escalinata, con balaústres de pedra.
A Fundación Eugenio Granell, pintor surrealista que naceu na Coruña en 1.912, como republicano que foi, tivo que exiliarse en París e en diversas cidades de América Latina, cuxa tradición artesana influíu na súa obra.

O estilo de Eugenio Granell é rompedor, suxerente. Deixar que o mundo dos soños se exprese; que aflore o mundo interior, os códigos internos. Este é o surrealismo. Dos anos trinta aos corenta. Dalí é o prototipo do surrealismo. Toda pintura hai que asociala coa palabra e coa música. Un poema é unha pintura escrita, e unha pintura é un poema de colores.

Granell inspírase tamén nos debuxos automáticos, feitos incoscientemente. En Astorga está a casa da súa familia. E a arte dos chocolateiros inflúe na súa pintura. Ademais de pintar, ilustrou libros. Era amigo de Duchamp, quen levou un váter a unha exposición a Venecia. Todos eles pertencían ás vangardas dadaístas. Nós somos a historia que vivimos. Todo o que levamos dentro de nós brota por algún lado. Para saber destruír, hai que saber construír. Detrás da obra de arte, ten que haber unha técnica e moita teoría. Nos inicios non se entendía esta arte.

No museo, ademais de obras de Granell, tamén vimos pinturas doutros autores como Maruja Mallo, Miró, Picasso, Man Ray, Toyen, algunha obra da Alberto Sánchez, que era como un Picasso da escultura. Tamén vimos nunha das salas, unha instalación formada por unha especie de nube branca no chan, cun labirinto iluminado, e unha rede elevada, nun nivel máis alto. Logo, fotografías de representacións teatrais, con traxes e escenografías deseñadas por Granell. Vitrinas con libros ilustrados. Dous sillóns do seu deseño. Unha recreación do seu estudio, etc. Eugenio Granell é da mesma xeración que García Lorca.

Temos que confesar que á maioría de nós nos custa entender e valorar a arte contemporánea. Pero, gracias ás excelentes explicacións e estímulo do noso profesor, acabamos contaxiándonos do seu entusiasmo e sentíndonos interpelados por estas obras de arte, e acabamos disfrutando da súa observación e coñecemento. Gracias, de verdade, Felipe!"


Texto escrito por un alumno sénior de la UNED A Coruña


Página de la Fundación Eugenio Granell




martes, 14 de abril de 2015

¡5.000 Gracias!


Desde la UNED Sénior de A Coruña queremos daros las gracias a todos por visitar nuestro Blog. Representa un estímulo y una grandísima motivación para nosotros, todos los que formamos parte de este proyecto desde sus inicios hasta hoy. Ser universitarios del rural ha mejorado nuestras vidas. Cumplir un sueño, por fin.




viernes, 10 de abril de 2015

Destino: San Andrés de Teixido




"Realmente es una gran oportunidad la que se nos presenta cada martes, poder recorrer la geografía gallega, de la mano de un profesor como Felipe Senén, aparte de sus conocimientos tiene amor por esta tierra y se nota en sus explicaciones.

Esta vez comimos en el polígono industrial Río do Pozo, para luego emprender camino hacia San Andrés de Teixido; pasamos por Valdoviño desde al autocar las vistas del lago, faro y playa son espectaculares, luego avistamos la playa de Pantin donde se celebran competiciones de surf a nivel mundial; luego por la inmensa playa de Villarrube donde nos enteramos que llevaban a fusilar a los paseados, gente que se encontraba detenida en la época de la guerra civil y desaparecían, que tristemente en la actualidad siguen en la misma condición.

El grupo de los sénior en San Andrés de Teixido
A lo largo del camino se ven grandes explotaciones de eucaliptos, que se ha transformado en la materia actual a explotar. España ya se encuentra en el tercer lugar de exportador de madera, indudablemente en perjuicio del bosque autóctono, el que sabe lo que es lo mejor para el medio ambiente.

Llegamos a Cedeira, linda villa muy cuidada y donde recordé a mi mejor cliente y gran persona el Dr. Carlos Rodriguez Bustabad, que falleció muy joven afectado de leucemia, vimos la escultura a la mujer marinera y al final del puerto el castillo de la Concepción, construido sobre un antiguo castro en 1747, para defender la villa de los ataques por el mar.

Luego fuimos subiendo y llegamos a la sierra de la Capelada, donde vimos vacas y caballos salvajes, los amilladoiros (montañitas que se forman con las piedras acumuladas por los peregrinos) y llegamos a un mirador, donde se acercan estudiosos de la geología, donde se aprecian grandes vetas de basalto, guijarros, toelos, esquistos, pizarra y donde también hay un bosque petrificado.

Llegamos a San Andrés de Teixido, templo construido en 1785 según la leyenda por solicitarlo Andrés a Jesús, en presencia de Santiago y Pedro, dado que a éstos le había concedido hermosas iglesias y dicen que le dijo se quedara tranquilo que la visitaría de muerto, quién no la visitara de vivo. 
Admirando el paisaje del entorno
En el interior de la iglesia se puede ver un escudo de los Andrade de 1.300, ofrendas, dos maquetas de barcos y un pequeño ataúd blanco de niño, colgado del techo; también para cumplir el rito bajamos a la fuente. 
Hoy es un pueblo dedicado a la venta de recuerdos, ofrendas y bares.

De ahí nos dirigimos al mirador de la garita de Herbeira, construida en el 1500 para vigilar la llegada de invasores por el mar y donde se aprecian los acantilados más altos (613mts.) de la Europa Continental. Allí tuvimos que soportar un viento impresionante, casi no se podía caminar y empujaba hacia los acantilados

Por último paramos en Cariño, con su hermosa playa de la Concha en especial muy apreciada por nosotros los argentinos. Fuimos a una conservera que no pudimos visitar por no estar la persona encargada de esa tarea y nos dirigimos hacia la lonja, donde apreciamos cajas de percebes y que se subastaban arrancando del módico precio de 120€ el kilo.

Hermoso día de sol y viento, una vez más gracias a la UNED Sénior que nos da esta maravillosa posibilidad."


Alumno: Alberto Balbona
Texto publicado en su blog "Vivencias"